Apparaten, beveiligingssystemen en componenten
ATEX 114
Apparaten
machines, materieel, vaste of mobiele inrichtingen, bedieningsorganen en instrumenten, alsmede detectie- en preventiesystemen, die, alleen of in combinatie, bestemd zijn voor productie, transport, opslag, meting, regeling, energieomzetting of grondstoffenverwerking en die door hun inherente potentiële bronnen van ontvlamming een explosie kunnen veroorzaken.
Beveiligingssystemen
inrichtingen, niet zijnde componenten zoals omschreven bij apparaten, die de functie hebben beginnende explosies onmiddellijk te stoppen en of de door een explosie getroffen zone te beperken en die afzonderlijk in de handel worden gebracht als systemen met autonome functies.
Componenten
onderdelen die essentieel zijn voor de veilige werking van de apparaten en beveiligingssystemen maar geen autonome functie hebben.
Binnen de werkingssfeer van deze richtlijn vallen tevens veiligheids-, controle- en regelvoorzieningen die bedoeld zijn voor gebruik buiten plaatsen waar ontploffingsgevaar kan heersen, maar die nodig zijn voor of bijdragen tot de veilige werking van apparaten en beveiligingssystemen met betrekking tot het ontploffingsgevaar.
Uitzonderingen
Uitzonderingen hierop zijn
- medische hulpmiddelen bedoeld voor gebruik op medisch gebied;
- apparaten en beveiligingssystemen wanneer het explosiegevaar uitsluitend te wijten is aan de aanwezigheid van explosieve stoffen of onstabiele chemische stoffen;
- apparaten bedoeld voor gebruik in een huiselijke, niet-commerciële sfeer, waar een eventueel explosieve omgeving slechts zelden, en alleen als gevolg van accidentele gaslekken ontstaat;
- Er zijn gevallen waarbij persoonlijke beschermingsmiddelen met hun inherente potentiële ontstekingsbronnen bedoeld zijn voor gebruik op plaatsen waar explosiegevaar kan heersen. Bij dit type persoonlijke beschermingsmiddelen dienen, teneinde het noodzakelijke niveau van ontploffingsveiligheid te kunnen waarborgen, de procedures te worden gevolgd die zijn in de ATEX richtlijn;
- zeeschepen en mobiele offshore-installaties, alsmede de uitrusting aan boord van deze schepen of installaties, omdat deze reeds onder het IMO-verdrag vallen. Vaste offshore-installaties, alsmede de uitrusting aan boord van deze installaties, en installaties en schepen die niet als zeewaardig worden beschouwd (d.w.z. tot 500 ton, niet bedoeld voor de open zee, maar voor de binnenvaart op rivieren, kanalen, meren), vallen echter wel onder de werkingssfeer van de ATEX richtlijn;
- vervoersmiddelen, d.w.z. voertuigen en aanhangwagens daarvan die uitsluitend zijn bestemd voor het vervoer van personen in de lucht, via het wegen- of spoorwegnet of op het water, en vervoermiddelen, voor zover deze zijn ontworpen voor het vervoer van goederen in de lucht, via het openbare wegen- of spoorwegnet of op het water. Niet uitgesloten zijn voertuigen die bedoeld zijn voor gebruik op plaatsen waar ontploffingsgevaar kan heersen.
Risicobeoordeling voor producten
Om te kunnen voldoen aan de eisen van de richtlijn is het noodzakelijk een risicobeoordeling uit te voeren. Volgens de richtlijn moeten fabrikanten de apparaten en beveiligingssystemen ontwerpen vanuit het oogpunt van geïntegreerde explosiebeveiliging. Geïntegreerde explosiebeveiliging is dat de vorming van explosieve omgevingen en ontstekingsbronnen worden voorkomen en, indien zich toch een ontploffing voordoet, deze onmiddellijk stopt en/of de effecten ervan beperkt.
Anders gezegd, de fabrikant dient maatregelen te nemen met betrekking tot het ontploffingsrisico. Bovendien moet bij het ontwerpen en de bouw van apparaten en beveiligingssystemen rekening worden gehouden met eventuele gebreken in de werking ten einde gevaarlijke situaties zoveel mogelijk te voorkomen. En dient rekening te worden gehouden met eventueel verkeerd gebruik dat redelijkerwijze kan worden verwacht.
Methoden en/of technieken die kunnen worden toegepast
Er bestaat een groot aantal verschillende methoden en/of technieken voor risicobeoordeling, met name voor de omschrijving van de gevaren. Een goede omschrijvingstechniek heeft de volgende kenmerken:
- de techniek is systematisch, d.w.z. de techniek begeleidt de betrokken partijen zodat alle onderdelen van het systeem, alle gebruiksfasen en alle redelijkerwijs voorziene gevaren in ogenschouw worden genomen;
- de techniek maakt gebruik van brainstorming.
Door van meer dan één techniek gebruik te maken wordt de kans dat een belangrijk gevaar over het hoofd wordt gezien, tot een minimum beperkt. De extra tijd die aan het gebruik van meer dan een techniek wordt besteed, dient echter te
worden afgewogen tegen het toegenomen vertrouwen in de resultaten. De belangrijkste opbrengst van het gevaaromschrijvingsstadium bestaat in een genummerde lijst met gevaarlijke gebeurtenissen die het gevolg zouden kunnen zijn van de producten die als invoer van het risico-inschattingsstadium worden gehanteerd. Een risicobeoordelingsmethodiek dient de risicoprofielen te omvatten, inclusief de toevalligheidsparameters die redelijkerwijs kunnen worden voorzien. Deze aspecten worden het onderwerp van een risicobeoordeling in de vorm van een "reeks logische stappen om op systematische wijze het onderzoek naar de gevaren die met producten samenhangen, mogelijk te maken".
In principe omvat de risicobeoordeling vier stappen:
Omschrijving van de gevaren
Een systematische procedure om alle gevaren te vinden die met de producten samenhangen. Als een gevaar eenmaal is onderkend, kan het ontwerp worden gewijzigd om dit gevaar tot een minimum terug te brengen, of de omvang van het risico nu is ingeschat of niet. Alleen als het gevaar is onderkend, kan er in het ontwerp rekening mee worden gehouden.
Risico-inschatting
Vaststelling in hoeverre het waarschijnlijk is dat de omschreven gevaren zich voordoen en bepaling van de niveaus van de ernst van de mogelijke schade waartoe de beschouwde gevaren kunnen leiden.
Risico beoordeling
Vergelijking van het ingeschatte risico met criteria om te kunnen beslissen of het risico aanvaardbaar is, dan wel of het productontwerp dient te worden aangepast ten einde het risico te verminderen.
Analyse van de mogelijkheden van risicovermindering
Dde laatste stap van risicobeoordeling bestaat in de vaststelling, selectie en doorvoering van wijzigingen in het ontwerp die het algehele risico van producten zouden kunnen verminderen. Hoewel risico's altijd verder kunnen worden verminderd, kunnen zij zelden tot nul worden gereduceerd, behalve wanneer de activiteiten worden stopgezet. Mogelijkheden die zich richten op de gevaarlijke gebeurtenissen die de grootste bijdrage aan het totale risico leveren, maken de grootste kans dat zij het risico verminderen. Een effectieve vermindering van de risico’s begint altijd met wijzigingen in het ontwerp, d.w.z. een inherent veilig ontwerp.
Willem Verwoerd en Richard Winter
