Home

Handhaving naar de geest in plaats van de letter
EMC

Dure CE-keuring overbodig

In het dealerkanaal bestaat enige onrust over de CE eisen waaraan computers moeten voldoen. Er doen wilde verhalen de ronde over strenge controles. Tegen bedrijven die niet aan de normen voldoen maakt de controlerende instantie proces-verbaal op. Dealer Info probeerde te achterhalen aan welke normen, Europees en nationaal een computersysteem volgens de wet precies moet voldoen en raakte verstrikt in een oerwoud vol regels die vallen onder de verantwoordelijkheid van verschillende ministeries.


Van speelgoed tot computers
CE eisen hebben niet alleen betrekking op computers of andere apparaten die zijn aangesloten op het lichtnet. Voor bijna alle producten die je kunt bedenken zijn CE eisen opgesteld. Die eisen zijn er om te waarborgen dat een product geen gevaar vormt voor de gezondheid en het welzijn van de gebruiker. Ook moet het product veilig zijn. Een duidelijk voorbeeld is plastic speelgoed dat geen gevaar op mag leveren als kinderen er op gaan sabbelen. Ook de Bunnypeople van Intel hebben een CE markering, zo blijkt uit een minuscuul stickertje op het kaartje met een waarschuwing dat kinderen jonger dan drie jaar er beter af kunnen blijven.
Het zal duidelijk zijn dat de Bunnypeople aan andere eisen moeten voldoen dan de processoren die Intel op de markt brengt of de computers waar zij de rekenkracht voor leveren. Uit een uitgebreide speurtocht langs diverse ministeries blijkt dat er voor computers 'informatieverwerkende apparaten' in ambtelijk jargon) twee richtlijnen van belang zijn. Dit zijn de richtlijn Elektromagnetische Compatibiliteit (EMC) en de Laagspanningsrichtlijn.

De richtlijn EMC valt onder verantwoordelijkheid van de Hoofddirectie Telecommunicatie en Post van het ministerie van Verkeer & Waterstaat (HDTP). De Economische Controle Dienst (ECD), een onderdeel van het ministerie van Volksgezondheid, Welzijn en Sport ziet toe op de Laagspanningsrichtlijn. Als er in een computer behalve een geluids- en videokaart ook een modem of ISDN-kaart wordt ingebouwd, is ook de Richtlijn Randapparatuur voor Telecommunicatie van toepassing. Deze richtlijn valt evenals de richtlijn EMC onder de HDTP.
En dan is er ook nog de markeringsrichtlijn die vermeldt welke vorm en omvang de letters CE moeten krijgen als een apparaat de keuring succesvol heeft doorstaan.
Niet alleen zijn de regels geformuleerd door verschillende ministeries, ook het toezicht is verdeeld over meerdere instanties. Het kan dus voorkomen dat een apparaat voldoet aan de EMC eisen die vallen onder de HDTP, terwijl vervolgens de ECD de leverancier op de vingers tikt omdat het apparaat niet voldoet aan de elektrische veiligheidseisen zoals die zijn geformuleerd in de laagspanningsrichtlijn.


Aanspreekpunt
Het zou handig zijn als de overheid één centraal aanspreekpunt heeft voor vragen over CE eisen en kan aangeven aan welke eisen bijvoorbeeld computers moeten voldoen. Helaas blijkt dat niet het geval te zijn. Computerdealers kunnen hun vragen over CE eisen wel kwijt bij het Innovatiecentrum Den Haag. Daar werkt Willem Verwoerd sinds 1991 als landelijk coördinator voor CE vraagstukken. Hij blijkt een stuk beter in de materie te zijn ingevoerd dan de ambtenaren op de verschillende ministeries. Innovatiecentrum Den Haag is een van de regionale centra die kleine en middelgrote bedrijven ondersteunt. Verwoerd omschrijft de Innovatiecentra als makelaars in kennis.


Normen en eisen
Volgens Willem Verwoerd van Innovatiecentrum Den Haag is er een essentieel verschil tussen een keurmerk en een markering. Een keurmerk geeft een bepaalde kwaliteitsgarantie. Een markering zegt niets meer of minder over een product dan dat het voldoet aan de minimale eisen zoals die zijn geformuleerd door de Nederlandse overheid en het Europese parlement in Brussel. Die minimale eisen zijn vastgelegd in een richtlijn. Aangezien de ambtelijke molen in Brussel niet snel draait, was de richtlijn op het moment dat die van kracht zou worden inhoudelijk achterhaald. Er is toen besloten dat de richtlijnen alleen globale eisen staan geformuleerd. Die eisen zijn vervolgens vertaald in een hele reeks normen. Een fabrikant of leverancier hoeft echter niet aan die normen te voldoen als hij of zij kan aantonen dat een apparaat aan de minimale eisen uit de richtlijn voldoet. Een fabrikant kan besluiten een computer op de markt te brengen die is samengesteld uit onderdelen die geen van alle aan de eisen voor elektrische veiligheid of EMC voldoen, terwijl het geheel wel door de keuring komt. Voorwaarde is dan wel dat de kast van de computer hermetisch is afgesloten, dat de onderdelen als het ware in een kooi van Faraday 'gevangen' zitten. Een kooi van Faraday is, zoals wellicht bekend, niet gevoelig voor (stralings-)invloeden van buitenaf. Zo kunt u tijdens een onweersbui het beste in een auto zitten, die u als kooi van Faraday beschermt tegen inslaande bliksem.

Een ander extreem voorbeeld van frictie tussen letter en geest van de eisen voor CE markering is het volgende. Stel, een consument koopt een PC. Een week na aankoop bedenkt hij dat hij ook wil printen en koopt een printer. Volgens de letter van de wet zou de consument een keurende instantie op moeten trommelen om de opstelling van PC en printer te laten doormeten.

Minder extreem, maar evenmin praktisch uitvoerbaar is de eis dat een systeem als geheel moeten worden getoetst aan de geldende richtlijnen. Ook al gebruikt een dealer uitsluitend CE gekeurde onderdelen voor een systeem, dan zegt de letter van de wet: keuren.

Actebis is een van de weinige, zo niet de enige, leverancier van op maat gebouwde systemen die werkelijk alleen systemen levert die voldoen aan de minimale eisen. Nu is dat voor een grote organisatie als Actebis wel te bekostigen. Voor een dealer die kleinschaliger opereert en een grote groep klanten heeft met zeer specifieke eisen is dit praktisch onmogelijk. Bovendien is de controle op het naleven van de regels niet te handhaven.

De wetgevers in Brussel hebben dit ook ingezien en hanteren, zoals Willem Verwoerd van Innovatiecentrum Den Haag het noemt, het Lego-principe. Als een computer is samengesteld uit onderdelen die stuk voor stuk voldoen aan de CE eisen, dan gaat de wetgever er van uit dat ook het geheel aan die eisen voldoet. De kans dat een uitvoerige keuring een afwijking van de eisen zou opleveren is volgens Verwoerd te verwaarlozen. Hij schat die kans op minder dan 0,1%.

Tegen de opstelling van Brussel is bezwaar aangetekend door de werkgevers in de metaal en elektrotechniek die zijn verenigd in de FME. Volgens deze organisatie moeten wel alles dat te koop is als geheel zijn gekeurd. Juridisch heeft de FME met haar opstelling gelijk, maar in de praktijk is de opstelling natuurlijk niet te handhaven.


Controle
Bert-Jan Ter Maat van distributeur Primacom heeft in het voorjaar van 1997 bezoek gehad van de Rijksdienst voor Radiocommunicatie. Aan het bezoek heeft hij een proces-verbaal overgehouden omdat de verplichte CE-markering zou ontbreken. Achteraf bleken de controleurs zelf de regels niet goed te hebben toegepast, maar Ter Maat was gewaarschuwd. Hoewel hij niet precies weet aan welke eisen de producten die hij levert moeten voldoen, kan hij wel vertellen wie verantwoordelijk is voor de keuring. Die verantwoordelijkheid voor het CE keurmerk ligt in eerste instantie bij degene die een product als eerste de EG binnenloodst. Als je daar als dealer of distributeur zaken mee doet, ben je in ieder geval ontslagen van de plicht voor de onderdelen te zorgen voor een keurmerk of certificaat. Dat wordt anders als je twee onderdelen gaat samenvoegen tot een apparaat. Dan assembleer je en ben je verplicht te zorgen voor een certificaat. In principe kan de Rijksdienst Radiocommunicatie of de Economische Controle Dienst proces-verbaal opmaken in alle gevallen waarin een licht gewijzigde configuratie wordt verkocht die nog geen keuring heeft ondergaan. De wetgevers in Brussel hebben gelukkig ingezien dat strikte naleving niet wenselijk en evenmin noodzakelijk is.


Gezagsgetrouw
Voor de gezagsgetrouwe dealer op de hoek is het dankzij de regels praktisch onmogelijk voor zijn klanten een systeem op maat te assembleren. Grote distributeurs als Actebis spelen handig op het aanscherpen van de controle door de overheid in met hun Build-To-Order concept. Actebis levert bij iedere computer een certificaat dat zwart op wit vermeldt dat de configuratie voldoet aan CE normen.
Interessanter dan de vraag of een apparaat formeel gezien voldoet aan de normen, is de vraag naar de controle en handhaving van die normen. Waarom zou een dealer zich veel moeite getroosten een systeem officieel te laten keuren als de keurende instanties het vervolgens laten afweten? We belden een aantal dealers en vroegen hun naar hun ervaringen met de CE-eisen.

Twee dealers uit Arnhem hebben inmiddels kennis gemaakt met controleurs. Die hebben alleen gekeken naar de CE-certificaten voor de losse onderdelen. Over complete systemen is niet gesproken. Volgens de betrokken dealers wisten de controleurs zelf ook niet goed waar ze op zouden moeten letten.
Controle op complete systemen is ook niet te handhaven, aldus de dealers. Een van hen voegt daar wel aan toe dat er ook op het eindproduct controle zou moeten komen. Diezelfde dealer heeft het gevoel dat er met CE nog wel eens een loopje wordt genomen. Hij ziet soms kasten met scherpe randen en slechte afscherming die niet meer in elkaar zijn te zetten als ze open zijn geschroefd. Toch is op die kasten dan een sticker geplakt.


Controleur
De Rijksdienst voor Radiocommunicatie (RCC), die belast is met de controle van de EMC-richtlijn bevestigt dat de overheid inderdaad het door Willem Verwoerd van Innovatiecentrum Den Haag genoemde Lego-principe hanteert. Dealers die zelf systemen assembleren moeten er voor zorgen dat zij alleen onderdelen die met CE-markering gebruiken. Als zij dat doen kunnen ze volstaan met een sticker op de buitenkant van de computer en een eigen CE-verklaring. De dealer heeft zijn zaakjes dan juridisch afgetimmerd. Een blauwdruk voor zo'n verklaring is op te vragen bij de RCC. De centrale vestiging van deze dienst in Groningen kan de dealers desgewenst doorverwijzen naar de regionale controle afdeling.
Overigens is dan nog altijd de kans aanwezig dat de bedrading toch problemen oplevert, aldus de heer Reehorst van de RCC. Maar zoals ook Verwoerd al aangaf is de kans daarop zeer klein. Als een systeem niet aan de eisen voldoet, kijkt de RCC eerst of het probleem zich voordoet bij een hele partij of slechts bij een systeem. Het kan natuurlijk dat er eens een systeem wordt geassembleerd dat net niet aan de eisen voldoet, aldus Reehorst. De RCC zal zich in die gevallen coulant opstellen als de dealer kan garanderen dat het probleem niet vaker optreedt. Als een hele partij door de mand valt, haalt de RCC de systemen uit de handel. Zij maken dan waarschijnlijk ook proces-verbaal op.


Samenvattend
De ambtenaren in Brussel hebben de CE-richtlijnen zo geformuleerd dat het welhaast onmogelijk is om concreet aan te geven aan welke eisen een computer moet voldoen. Dealers kunnen het beste zorgen dat zij alleen CE-gekeurde onderdelen gebruiken bij de assemblage van hun systemen. Bij die systemen kunnen zij een verklaring leveren dat het systeem alleen bestaat uit goedgekeurde onderdelen. De verantwoordelijkheid voor de keuring van de afzonderlijke onderdelen ligt bij de leverancier die het onderdeel als eerste op de Europese markt aanbiedt. Dealers hoeven dus niet veel geld te besteden aan uitvoerige keuringen door bijvoorbeeld de KEMA.


Syntens Ypenburg
telefoon 070-4145555
fax 070-4145544

Rijksdienst voor Radiocommunicatie,
telefoon 050-5222111


CE
De afkorting CE staat voor Conformité Européenne. Producten met een CE-sticker voldoen aan de Europese eisen voor die productgroep. De letters op de sticker zelf moeten ook aan Europese eisen voldoen. De afbeelding in dit kader laat duidelijk zien dat de letters zijn afgeleid van twee cirkels die elkaar net overlappen. In Brussel is ook bepaald hoe groot de letters moeten zijn: de minimale hoogte bedraagt 5 mm.


Bron: CE Goede Zaken
Auteur: Olaf Boshman met dank aan het Ministerie van Economische Zaken