Hoe zit het wettelijk kader van de richtlijnen in elkaar?
wettelijk kader
Veel bedrijven vragen zich af hoe het wettelijk kader van de richtlijnen in elkaar zit. Hierover bereiken ons regelmatig vragen. Ook zijn bepaalde “termen” niet erg duidelijk. Hieronder is een beknopt overzicht gegeven van enkele zaken rond Europese richtlijnen.
Zijn richtlijnen nu wetten of niet?
De diverse landen in Europa die de EU vormen zijn volledig autonoom. Het Europese parlement, de EU organen en dergelijke kunnen formeel geen enkel gezag uitoefenen op de diverse lidstaten. Vandaar dat de EU en haar organen alleen maar documenten uitbrengen die vrijblijvend zijn. Een wet geeft naar buiten de indruk dat het een verplichting is; een richtlijn suggereert vrijblijvendheid. Niets is in de praktijk minder waar. Er zit namelijk een adder onder het gras.
In het verdrag van Rome hebben de lidstaten van de EU zich verplicht alle stukken die de EU vast heeft gesteld zonder enige wijziging over te nemen in hun nationale wetgeving. Hoe mag men zelf bepalen, maar er mag nog geen punt of komma worden veranderd. Effectief betekent dit dat de ingezetenen van de EU voor richtlijn wet moeten lezen. Dit voor zover het om stukken vanuit de EU gaat.
Verankering in de wet in België
In België pakt men de zaken vrij pragmatisch aan. Er mag toch niets veranderen aan een richtlijn. Op het juiste moment maakt men een Koninklijk Besluit (KB) waarin men de tekst van de richtlijn opneemt. Tevens geeft men aan welke delen van wetten worden vervangen. Daarmee krijgt de richtlijn in België kracht van wet. Men voldoet daarmee ook aan de verplichtingen om de nationale wetten op te heffen als er een Europese richtlijn van kracht is geworden.
Verankering in de wet in Nederland
In Nederland volgen we de parlementaire weg. Er worden één of meer wetswijzigingen gemaakt. Deze worden via de Tweede- en Eerste kamer goedgekeurd. Op deze wijze worden de Europese richtlijnen in de nationale wetten verwerkt. Zo is de ARBO wet regelmatig aan veranderingen onderhevig. Zodra er Europese eisen zijn op een bepaald gebied die passen in de ARBO wet worden deze in deze wet ingevoerd. De nationale bepalingen over die onderwerpen worden dan gelijktijdig uit de wet gehaald. Op deze wijze wordt in Nederland voldaan aan de verplichtingen die men met het tekenen van het Verdrag van Rome op zich heeft genomen.
Vermoeden van overeenstemming
Een product is conform een geharmoniseerde norm gemaakt. Desondanks is er niet meer dan een “vermoeden van overeenstemming” met de betreffende richtlijnen. Het staat juridisch namelijk pas vast dat een product in overeenstemming met een richtlijn is als het het hoogste rechtscollege in de EU heeft vastgesteld dat dit zo is. En aangezien niemand gaat procederen om deze uitspraak te krijgen, is er nog geen product waarvan vaststaat dat het in overeenstemming met de betreffende Europese richtlijn(en) is.
De productie van een (geharmoniseerde) norm kost jaren. Hierdoor kan een norm niet meer afgestemd zijn op de stand van de techniek. Een norm kan door voortschrijdende ontwikkelingen incompleet geworden zijn. Inzichten rond minimale veiligheidniveaus kunnen in de loop van de tijd veranderen. Zo zijn er meer zaken te bedenken waardoor een rechter de geharmoniseerde norm niet als basis kan gebruiken voor zijn uitspraak. In die gevallen kan zijn uitspraak afwijkend zijn van de eisen uit de gehanteerde norm. Dit is één van de reden waardoor het gebruik van geharmoniseerde normen niet verplicht is gesteld in het kader van Europese richtlijnen.
Geharmoniseerde normen
De EU geeft in een aantal gevallen de Europese normalisatie instituten opdracht een norm te maken, die past in een bepaalde Europese richtlijn. Dit kunnen product normen zijn, doch in een aantal gevallen zijn het ook normen met een breder bereik dan één product. Als deze EN normen zijn vastgesteld worden ze gepubliceerd in het blad van de Europese gemeenschap. Vanaf dat moment zijn het geharmoniseerde normen. Als een de producten van een ondernemer voldoet aan deze geharmoniseerde normen, dan kan worden aangenomen dat voor het gebied dat de norm dekt, het “vermoeden van overeenstemming” met de Europese richtlijn bestaat.
Verschil Notified- en Competent body
Een Notified body is een organisatie, aangewezen door of namens de nationale overheden, die blijk hebben gegeven voldoende kennis van richtlijnen te hebben om namens de overheid uitspraken te doen over het al dan niet voldoen van producten aan de daarvoor geldende Europese richtlijnen. Voorbeelden zijn de machine richtlijn, de richtlijn medische hulpmiddelen.
Een Competent body is een organisatie die in staat wordt geacht conform (de normen van) een bepaalde richtlijn te meten. Een voorbeeld is de EMC richtlijn.
Auteur: Ing. W. Verwoerd, Syntens Den Haag
