Ontwerpen conform EN 1672-2
Binnen de EU wordt bij het ontwerpen van machines die worden gebruikt in de productieketen van voedselbereiding vaak gebruik gemaakt van de EN 1672-2. Deze norm bevat aanbevelingen met betrekking tot hygiëne eisen. In deze norm worden alleen gevaren behandeld die zich in het algemeen voordoen bij deze machines en waar technische specificaties kunnen worden voorgeschreven. Specifiek voedselgebonden gevaren worden in deze norm niet behandeld.
In dit artikel zijn de belangrijkste gegevens uit deze norm vermeld. Dit om te zorgen dat de lezer een beeld van de inhoud krijgt en kan kijken of de norm relevant is en kan beslissen deze norm al dan niet aan te schaffen (aanschafprijs november 2001 EUR 125,30 exclusief de kosten van normen waar naar wordt doorverwezen).
Gebieden waar de apparatuur zich bevind
Er zijn drie gebieden te onderscheiden waar een machine zich kan bevinden, te weten:
* Het voedselbereidingsgebied
* Het spatgebied
* Het niet-voedselbereidingsgebied.
Het voedselbereidingsgebied is het gebied waar oppervlakten in contact kunnen komen met voedingsmiddelen. Hieronder vallen ook oppervlakken waarmee het product in aanraking kan komen tijdens de beoogde gebruiksomstandigheden, waarna het wordt teruggevoerd naar het productie proces.
Het spatgebied is het gebied dat bestaat uit de oppervlakken waar een deel van de voedingsmiddelen op kan spatten of stromen tijdens de beoogde gebruiksomstandigheden en niet naar het productieproces wordt teruggevoerd.
Het niet-voedselbereidingsgebied is elk ander gebied dan de hierboven beschreven gebieden.
Er moet op gelet worden dat er geen kruisbesmetting op kan treden. Als voedingsmiddelen uit het spatgebied handmatig ingevoerd worden in het productieproces, dan geldt dat gebied toch als voedselbereidingsgebied!
Constructie materialen
De oppervlakten van de materialen en coatings moeten duurzaam en reinigbaar zijn. Indien vereist moeten ze ook gedesinfecteerd kunnen worden. Ze mogen geen breuken vertonen, niet barsten, splinteren of schilveren. Er mogen geen ongewenste materialen in kunnen doordringen tijdens het beoogde gebruik.
Naast deze algemene eisen moeten de materialen onder de beoogde gebruiksomstandigheden:
* Corrosiebestendig zijn;
* Niet toxisch zijn;
* Niet absorberend zijn.
Daarnaast mogen de materialen:
* Geen ongewenste geur, kleur of smet op de voedingsmiddelen overdragen;
* Geen nadelige invloed uitoefenen op de voedingsmiddelen;
* Niet bijdragen aan de besmetting van voedingsmiddelen.
Het ontwerp in het voedselbereidingsgebied
De oppervlakten moeten reinigbaar zijn. Indien vereist moeten ze kunnen worden gedesinfecteerd. In de praktijk betekent dit dat de oppervlakten glad moeten zijn, doorlopend of afgedicht. Er mogen geen voedseldelen achter kunnen blijven in keline spleten, waar ze niet of moeilijk uit te verwijderen zijn. Voor afneembare onderdelen gelden dezelfde eisen!
Verbindingen moeten hygiënisch en afgedicht zijn. De voorkeur heeft het geen verbindingsmiddelen (bouten, moeren e.d.) in het voedselbereidingsgebied te hebben. Als dit technisch gezien onvermijdelijk is, moeten deze reinigbaar zijn en, indien vereist, kunnen worden gedesinfecteerd.
Inwendige hoeken moeten zo worden geconstrueerd dat ze effectief kunnen worden gereinigd en, indien vereist, kunnen worden gedesinfecteerd. Dode ruimten moeten worden vermeden. Hierdoor wordt voorkomen dat in die ruimten product grondstoffen, reinigingsmiddelen en dergelijke achter kunnen blijven en niet volledig worden verwijderd.
Als het enigszins mogelijk is moeten lagers buiten het voedselbereidingsgebeid worden geplaatst. Indien dit niet mogelijk si moeten ze worden gesmeerd met een smeermiddel met voedingsmiddelgoedkeuring. Daarnaast moeten ze voldoen aan alle eisen van reinigbaarheid en desinfectie (indien vereist).
Panelen, deksels en deuren moeten zo zijn ontworpen dat nadelige invloeden worden vermeden. Hierbij valt te denken aan het binnendringen of opeenhopen van verontreinigingen. tevens moeten ze reinigbaar zijn en, desgewenst, gedesinfecteerd kunnen worden.
De toevoer van gas, water, elektriciteit , leidingen, aansluitingen en aanverwante apparatuur die een integraal onderdeel vormen van de machine(s), moeten voldoen aan dezelfde eisen als de machine.
Het ontwerp in het spatgebied
Wanneer de machine zich in het spatgebied bevind zal deze volgens dezelfde principes moeten worden geconstrueerd en ontworpen als in het voedselbereidingsgebied. Als de voedingsmiddelen niet terugkeren naar het voedselbereidingsgebied dan kunnen er wel minder strenge technische ontrwerp criteria worden gehanteerd. Uiteraard onder voorwaarde dat dit geen nadelige gevolgen heeft op de voedingsmiddelen.
Welke zaken kunnen minder streng worden beoordeeld?
Dit zijn:
* De technische eisen voor de oppervlakte afwerking en oppervlakte materialen kunnen minder streng zijn en er kunnen hogere waarden ten aanzien van de oppervlakte ruwheid worden gekozen;
* De straal van de inwendige hoeken mag kleiner zijn dan in het voedselbereidingsgebied, mits deze nog steeds reinigbaar zijn en, indien vereist, kunnen worden gedesinfecteerd;
* Lagers, afdichtingen en bewegende assen en dergelijke die zich in het spatgebied bevinden, mogen worden gesmeerd met smeermiddelen zonder voedselmiddelgoedkeuring, mits dit geen nadelige invloed heeft op de voedingsmiddelen.
Het ontwerp in het niet voedselbereidingsgebied
Uiteraard zijn de regels met betrekking tot het niet voedselbereidingsgebied nog minder strikt. Zaken waar wel rekening mee gehouden moet worden zijn:
* Blootgesteld oppervlakten, die in een niet voedselbereidingsgebied worden toegepast, moeten zijn vervaardigd van corrosiebestendig materiaal of van materiaal dat een corrosiebestendige behandeling heeft ondergaan (coating of verf). Deze oppervlakten moeten reinigbaar zijn en, indien verseist, kunnen worden gedesinfecteerd. Daarnaast mogen ze de voedingsmiddelen niet besmetten of op andere wijze de voedingsmiddelen nadelig beïnvloeden;
* De apparatuur moet zo zijn ontworpen en geconstrueerd dat er geen vocht wordt vastgehouden, geen toegang of schuilplaats wordt geboden aan ongedierte en zich geen verontreinigen ophopen;
* Het ontwerp moet inspectie, groot- en klein onderhoud, reiniging en, indien vereist, desinfectie mogelijk maken;
* Een buisvormig frame moet volledig zijn afgesloten of effectief zijn afgedicht.
Gebruiksaanwijzingen
In de gebruiksaanwijzing van de machines voor de voedselbereiding moet het beoogde gebruik van de machine worden omschreven en moet aangegeven zijn welke beperkingen voor de betreffende machine gelden. Voor risico’s die niet geheel kunnen worden weggenomen moet de gebruiker van de machine zo veel mogelijk geïnformeerd zijn over eventueel te nemen maatregelen.
Bedieningshandleiding
De bedieningshandleiding moet voldoen aan de volgende eisen:
1. Informatie met betrekking tot inbedrijfstelling:
* Benodigde ruimte voor gebruik en onderhoud, bijvoorbeeld de te nemen maatregelen bij het installeren van de machine.
* Toelaatbare bedrijfsomstandigheden en waar nodig te nemen maatregelen tegen besmetting door open lucht, stof of vloeistoffen als gevolg van lekkage.
2. Informatie met betrekking tot reiniging; de aanbevolen reinigings- en desinfecteringsmiddelen moeten worden vermeld, evenals aanwijzingen voor reiniging, desinfectering, spoelen en inspectie van reinheid;
3. Informatie met betrekking tot onderhoud; er moet een schematisch overzicht van maatregelen worden bijgeleverd die over een bepaald tijdvak moeten worden uitgevoerd om het vereiste niveau van hygiëne voor de machines te kunnen handhaven.
Markeringen
Op de machine moet ten minste de volgende informatie worden gegegeven:
1. Naam en adres van de fabrikant;
2. De verplichte merktekens (waaronder de CE markering);
3. Het bouwjaar;
4. De aanduiding van de serie of type;
5. Een eventueel serienummer.
Controle
De controle op naleving van hygiëne eisen moet worden uitgevoerd aan de hand van materiaal inspecties, visuele inspecties of metingen.
Auteur: Ing. W. Verwoerd met dank aan het BSI
